Zeg, heb jij ook zo'n faalangst?

‘Faalangst speelt een grote, verlammende rol in mijn leven. Ik stel het begin eindeloos uit, totdat de deadline of toets heel dichtbij is. Pas dan waag ik toch een poging, omdat niets doen ook geen optie is. Door deze stress presteer ik minder dan als mijn faalangst geen rol zou spelen.’

Vijftien studenten zitten in een kring bij de workshop Verhalen over falen op Hogeschool iPabo. Ze zitten rechtop op hun stoel en hebben de focus op hun gevoelens gelegd. Er worden verschijningsvormen van faalangst genoemd, zoals misselijkheid, verhoogde hartslag, zweten, braken, concentratieprobleem, verdriet en zelfverwijt. Bij herkenning steken ze de hand op. Aan het einde van de oefening vraag ik wie bij een van de vormen een keer zijn of haar hand heeft opgestoken. In elke workshop steekt iedereen een keer zijn hand op. Verbaasde en opgeluchte gezichten. Ze merken dat ze niet de enige zijn. De slotzin van de oefening luidt: ‘Welkom, je bent hier bij gelijkgestemden.’ Het is de eerste helende interventie, waarmee we twee uur lang faalangst uit zijn isolement halen. 

Op de Hogeschool iPabo worden ieder voor- en najaar workshops gegeven rondom het thema faalangst, omdat studenten via de studentenraad hebben laten weten daaraan behoefte te hebben. De workshops vallen binnen de kwaliteitseis Psychologische aandacht voor studenten. Vanuit die kwaliteitseis zijn op de iPabo meerdere diensten gerealiseerd die zich richten op studentenwelzijn. Er zijn onder andere drie verschillende workshops op het gebied van faalangst: Verhalen over falen, Perfectionisme is geen studievaardigheid en Jij, de zelfverzekerde stagiair. 

De workshops zijn voor alle opleidingsvarianten toegankelijk en ze zijn uiteraard facultatief. Per workshop ontstaat hierdoor een mooie mix van betrokken deeltijd-, voltijd- en zij-instroomstudenten. De leeftijdsverschillen worden gedicht door een aantal gemeenschappelijke kenmerken, zoals:
(1) de droom om leerkracht te worden, (2) grote interesse in de inhoud van het vak, en (3) faalangst. Vaak zijn het de studenten met (aanvankelijk) een hoge studiemotivatie, maar angst voor beoordeling.

Waar komt die angst vandaan?
‘Alles wat niet lukt, overschaduwt alles wat wel is gelukt! De wiskundige toets (Wiscat) heb ik twaalf keer gedaan en steeds op één punt niet gehaald. Ik heb het gevoel dat de opleiding te hoog is gegrepen door de eis op het gebied van rekenen. Slapeloze nachten heb ik voordat ik de toets moet maken. Negatieve gedachtes spoken door mijn hoofd. Het doemscenario is dat ik de opleiding nooit zal halen.’

Als trainer, coach en therapeut heb ik inmiddels een intens kijkje in de keuken gekregen bij studenten met faalangst. Vaak neigt een student er vooral toe om de angst (verwijtend) aan zichzelf toe te schrijven. Patronen ontstaan echter vanuit het verleden en in wisselwerking met de ander. De ander kan zijn: een specifieke vroegere leraar, ouders, studiemaatjes of de samenleving in het algemeen. Van die laatste ben ik me persoonlijk steeds meer bewust geworden. Nog vóór de start van de opleiding moeten studenten zich bewijzen. Het niet in één keer halen van een toets of opdracht geeft sommige studenten een hoge studiedruk, onrust en grote onzekerheid over hun identiteit. ‘Ben ik dan toch niet geschikt voor mijn “droombaan”?’ Er ontwikkelt zich een negatief patroon, dat zich eveneens in het lichaam nestelt. In de workshops voeren we lichaamsgerichte oefeningen uit ter bewustwording van fysieke, vaak chronische, spanning. De studenten negeren die spanning meestal in het dagelijks leven. In de workshops worden verschijnselen genoemd als hoofdpijn, misselijkheid, geen stop meer hebben, piekeren en slaapproblemen. De meest verdrietige groep is de chronisch uitgezoomde en in isolement geraakte groep studenten. Hen verwijs ik uiteraard direct door.

Vanaf de eerste workshop ben ik me er ontzettend van bewust hoe goed dit initiatief is van deze hogeschool. Het is heel erg fijn voor studenten dat zij weten waar zij mogelijkheden hebben om binnen de opleiding te praten over hun gevoelens, hun struggles en problemen. De studenten worden niet alleen met deze workshops ondersteund. Op preventief vlak ben ik groot voorstander van een holistische vorm van toetsing, zoals het programmatisch toetsen, waarmee deze hogeschool ook aan de slag is gegaan. Bij programmatisch toetsen wordt de student betrokken bij zijn of haar professionele ontwikkeling op meerdere momenten en op verschillende manieren om zich zo tot een unieke leerkracht te ontwikkelen.