Diversiteit en inclusiviteit in het hoger onderwijs

In de afgelopen tijd zijn veel samenlevingen qua etniciteit en cultuur veranderd en heel divers geworden. Grote steden waaronder Amsterdam worden gezien als steden met een multiculturele samenleving. Als gevolg hiervan wordt de studentenpopulatie steeds diverser. Dit zorgt voor een uitdaging bij het creëren van onderwijs waarbij de weerspiegeling van de multiculturele samenleving ook terug te zien is in de lesmaterialen. Om dicht bij hun belevingswereld te blijven is het belangrijk voor de studenten dat hun ervaringen en identiteiten worden weerspiegeld in de lesmaterialen. Maar wat heb je als docent nodig om bij te dragen aan een inclusieve leeromgeving?

Inclusief onderwijs
Inclusief onderwijs wordt gezien als een fundamenteel mensenrecht en de basis voor een meer rechtvaardige en gelijkwaardige samenleving. Het daagt docenten uit om op verschillende manieren na te denken over hun manier van lesgeven. Inclusiviteit is voor veel personen relevant, het is niet alleen een vraagstuk over personen met een beperking. UNICEF (2013) constateerde na onderzoek dat verschillende kinderen en studenten zich buitengesloten voelen door een cognitieve of fysieke beperking, cultuur, woonplaats of klasse waartoe ze behoren. Volgens Shaddock et al. (2009) is inclusief onderwijs te bereiken door het huidige onderwijs uit te breiden naar de praktijk. Als deelname aan onderwijs een probleem wordt voor een student, is het wenselijk om geen speciale programma’s op te zetten voor deze individuele persoon of groepering, ongeacht of het probleem voortkomt uit sekse, een beperking, gedrag, armoede, cultuur, vluchtelingenstatus of om andere redenen. Het is dan de bedoeling dat men in het onderwijs gaat omdenken en dit gaat uitbreiden naar de praktijk, zodat alle studenten het onderwijs kunnen volgen. Door met een verruimde blik te kijken naar inclusief onderwijs kan het worden gezien als een mensenrechtenkwestie.

Diversiteit en inclusiviteit in het onderwijs
In Amsterdam zal er meer sprake zijn van culturele diversiteit dan in Groningen. Volgens Loreman et al. (2014) is het merkwaardig dat het moeilijk is om je voor te stellen hoe inclusief onderwijs er in de praktijk uitziet, omdat de uitwerking ervan zo uiteen kan lopen. Bij het bevorderen van inclusiviteit in het onderwijs is het belangrijk om passend lesmateriaal te gebruiken. Uit onderzoek van Elish-Piper et al. (2014) is gebleken dat leren wordt bevorderd als teksten uit studieboeken worden gekoppeld aan de belevingswereld van de studenten. Het is belangrijk dat studieboeken teksten opnemen die belangrijk zijn voor de studenten en die ervaringen en identiteiten van deze studenten weerspiegelen. In het onderzoek van Levin (2016) geeft hij aan dat lesmateriaal een middel kan zijn om diversiteit, inclusie en ongelijkheid in het onderwijs bespreekbaar te maken. Door diverse voorbeelden te gebruiken kunnen studenten verbanden leggen tussen hun leven en de voorbeelden uit het lesmateriaal. Het is ook belangrijk om teksten toe te voegen die docenten stimuleren om over verschillende perspectieven na te denken. In het kader van inclusiviteit kunnen gesprekken worden gevoerd over actuele thema’s. Uitwisseling van kennis over verschillende achtergronden, levensbeschouwingen, tradities en waarden stimuleren meer acceptatie, respect en dialoog met elkaar.

De kracht van een inclusieve leeromgeving
Het doel is dat de studenten en docenten vertrouwd raken met de diversiteit van onze samenleving. De rol als begeleider kan een uitdaging zijn, omdat docenten te maken hebben met maatschappelijke problemen die in het onderwijs een plek opeisen. Segregatie en het niet kunnen participeren in een diverse samenleving zijn daar voorbeelden van.

Een startpunt kan zijn om als docent ‘de mens achter de student’ te zien. Volgens socioloog Ilias El Hadioui (2015) wordt er veel waarde gehecht aan de cultuur en gedachten waarin een persoon is opgegroeid en opgevoed. Het is comfortabeler die gedachten te behouden dan de moed te verzamelen een keuze te maken voor meer innovatieve gedachten. Het begint bij het veranderen van je mindset en open te staan voor innovatieve gedachten en vernieuwende visies. Als docent speel je hier een grote rol in. Docenten kunnen de diversiteit die aanwezig is op scholen, begrijpen en verhelderen voor hun studenten. In een college geef je je studenten de ruimte om te oefenen met de ontmoeting van de diverse samenlevingen door in dialoog te gaan met elkaar. Deze dialoog helpt bij het flexibeler worden of vermijden van vastgegroeide vooroordelen. Uiteindelijk moeten studenten zichzelf uitspreken en uitleggen wat bepaalde culturele tradities en gewoonten voor hen betekenen. Zo maak je het mogelijk dat ze elkaars visie uitwisselen en van elkaar leren. Hier kunnen wij als docenten de studenten in begeleiden. De school wordt een oefenplaats voor de studenten waarin zij zichzelf kunnen ontplooien tot onderdeel van onze democratische en pluriforme samenleving

De invloed van een docent
Als docent heb je de kans om bij de toekomstige generatie inclusiviteit te stimuleren en uitsluiting of segregatie te minimaliseren door acceptatie, wederzijds respect en het aangaan van de dialoog. Op de volgende pagina lees je hoe jij als docent morgen al kunt beginnen met het stimuleren van inclusiviteit in jouw colleges.